خاورمیانه و غرب؛ چشم انداز «دیپلماسی جدید» شیخ دیپلمات /پیام صلح روحانی به اعراب منطقه /خط و نشان دیپلماتیک ایران برای ترامپ

به گزارش افق تازه، بدون شک برجام، یکی از موفقیت های حسن روحانی در دولت نخست وی به شمار می رود، پرونده مذاکراتی که 12 سال در بن بست سرگردان بود و بر تحریم های آن افزوده می شد اما با روی کار آمدن دولت یازدهم، این پرونده و همه تحریم های مرتبط با آن در مذاکراتی برد - برد و توافقی تاریخی در روندی 3 ساله حل و فصل شد.

در چهار سال گذشته حسن روحانی و دستگاه دیپلماسی کشور به موازات برجام تعریف جدیدی نیز از روابط کشور با منطقه و غرب ارائه کرد، روابطی مبتنی بر احترام دوجانبه و بر پایه دیپلماسی تدبیرو لبخند؛به طور مثال در ابتدای دولت یازدهم ایران از جانب بسیاری از کشورهای غربی و منطقه بخشی از مشکل مساله سوریه محسوب می شد اما در 2 سال انتهایی دولت، غرب به وضوح از ایران به عنوان بخشی از راه حل نام برد و ایران پای ثابت نشست های بین المللی را تشکیل می داد، این روند تاجایی پیش رفت که غرب به طور کامل ابتکار عمل در خصوص سوریه را به ایران و متحدانش واگذار کرد.

این تنها یک نمونه از رشد خیره کننده دیپلماسی فعال ایران در 4 سال گذشته بود، ایران بر اساس وعده های روحانی نه تنها از انزوا خارج شد بلکه به بازیگری کلیدی نیز تبدیل شد، این حضور حیاتی ایران تا جایی با دوبال دیپلماسی و مستشاری موفقیت آمیز بود که نگرانی و خشم کشورهایی چون عربستان را در پی داشت، کشوری که به دنبال سیادت و رهبری منطقه و مسلمانان در زمینه های مخالف سیاسی و اقتصادی بود اکنون رقیبی قدر در مقابل خود داشت.

اکنون روحانی و دستگاه دیپلماسی کشور 4 سال دولت دوازدهم را پیش روی خود دارد، چهارسال مهمی که به مدد برجام می تواند عمق حضور و نفوذ استراتژیک کشور را در عرصه های مختلف گسترش دهد. روحانی وعده داد که در صورت همراهی و موافقت مقامات ارشد کشور می تواند برای برداشته شدن دیگر تحریم های کشور نیز گام های عملی بردارد، این وعده البته در کنار تاکید بر حق ایران بر آزمایش موشکی و برخورداری از توان نظامی در دورا تبلیغات انتخاباتی مطرح شد.

اما اولویت های روحانی و دولتش در عرصه سیاست خارجی را چه موضوعاتی مطرح می کند، آیا آنطور که در منتقدانش وی را به بی توجهی به همسایگان متهم می کردند رئیس جمهور سیاست خارجی اش را به سمت کشورهای همسایه متمرکز خواهد کرد؟ یا در مقابل به سرمایه گذاری غرب در ایران و رفت و آمدهای دیپلماتیک با کشورهای حامی برجام و پایتخت اروپایی که وزنه سیاسی و اقتصادی به شمار می روند ادامه خواهد داد؟

خاورمیانه و عربستان

پنجره های باز برای گفت وگو، شاه کلید توییت ها و سخنرانی های ظریف و روحانی در 4 سال گذشته بود، پنجره هایی برای دیپلماسی با همسایگانی که دیگر عزم خود را برای دشمنی با ایران جزم کرده بودند و در چند جبهه به تقابل با ایران برخواسته بودند، تقابلی ناشی از موفقیت های ایران در برجام و سوریه و عراق، جایی که شکست تنها نصیب عربستان و متحدانش بود ان هم در دورانی که دیگر اعراب اولویت واشنگتن نبودند و این ایران بود که محور مذاکرات و دیپلماسی کاخ سفید را تشکیل می داد.

با این وجود پیام ایران برای کشورهای منطقه همواره صلح و برادری بود، ظریف بارها از آمادگی تهران برای گفت وگو با ریاض سخن گفت، اما عربستان که دوران سیاست های جدید خود در عصر پادشاهی جدید را آغاز کرده بود به تقابل تمام عیار با ایران پرداخت، به یمن حمله کرد و هدف از این حمله را مقابله با تهران خواند، قیمت نفت را کاهش داد تا زهر چشم برجام را از ایران بگیرد.

روحانی در کنفرانس خبری نخست خود پس از پیروزی در انتخابات گفت: اساس قدرت، قدرت ملی است که با انتخابات و حضور مردم پای صندوق آرا درست می‌شود . ترامپ در زمان حضور 45 میلیونی مردم ایران پای صندوق رای به منطقه آمد و به کشوری رفت که تاکنون صندوق آرا را ندیده‌اند و انتخاباتی برگزار نکرده‌اند و امیدوارم ادامه راه آن‌ها بگذارند حاکمان مورثی نباشند و توسط خود مردم انتخاب شود و آن روز قدرت عربستان بیشتر خواهد شد.

رئیس جمهور خطاب به دولت‌های مهم خاورمیانه و عربستان گفت: مردم عربستان دوست و همسایه ما هستند و ما همیشه دوست‌شان داشتیم و داریم  و امیدواریم بدانند که راه قدرت سلاح نیست . آن هم خریدن آن از دیگر کشورها . حتی راه قدرت درست کردن سلاح هم نیست که البته بخشی از قدرت کشور محسوب می‌شود.

وی با بیان این‌که «ما آمادگی داریم با دنیای عرب و اسلام روابط بهتری داشته باشیم»، تصریح کرد: امیدواریم آن‌ها نیز بدانند ثبات منطقه بدون ایران برقرار نمی‌شود. در عین حال کشوری نیست که با یک جمله تحریک شود و تحریم‌پذیر باشد و منطقه بدون ایران به ثبات نخواهد رسید.

آمریکا و ترامپ

سیاست دولت دوازدهم در قبال آمریکا نیز داستان جداگانه ای دارد، چرا که مردم آمریکا به تازگی در انتخابات ریاست جمهوری شرکت کردند و در نتیجه آن رئیس جمهوری بر سر کار آمد که نه تنها مردم این کشور را شگفت زده کرد که مردم جهان را نیز به تعجب واداشت، دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا شد تا روحانی درباره سیاست دولت آینده اش در قبال آمریکا بگوید: ما منتظر یم این دولت از نظر فکری ، موضع‌گیری و برنامه ریزی به یک استقراری برسد تا ما نسبت به دولت واشنگتن نظر دقیق‌تری داشته باشیم.

روحانی سیاستش با جهان را تعاملی می داند و تاکید دارد که آمریکایی ها شروع به دشمنی کردند. اگر آنها دشمنی نمی کردند ما با آنها مشکلی نداشتیم. ما با سیاست های دولت آمریکا مشکل داریم و نه با مردم این کشور.

اروپا و برجام

برخلاف آمریکا پایتخت های اروپایی همراهان وشرکای خوبی برای دولت یازدهم بودند، تاکید کشورهای فرانسه و انگلیس و اتحادیه اروپا بر اجرای برجام و عمل به تعهدات برجام از یک سو و از سوی دیگر تلاش برای افزایش تعاملات اقتصادی و تجاری با ایران همگی منجر به آن شد که تهران به یکی از متحدان کلیدی اروپا تبدیل شود تا جایی که رایزنی های نزدیکی میان دیپلمات های دو طرف در مسائل مختلف در جریان است.

روحانی همچنین درباره برجام و آینده آن در کنفرانس خبری اخیرش گفت:‌ما هیچ‌وقت آغازگر نقض برجام نخواهیم بود. اگر یکی از این گروه 1+5 - که بیشتر احتمال می‌رود ممکن است آمریکا باشد این توافق نامه را نقض کند - حتما به آن پاسخ خواهیم داد. قبلا در مورد این موضوع بحث کرده‌ایم و برنامه داریم. 

روحانی گفت:  خوشبختانه آمریکایی‌ها در این روزهای اخیر که به نظر می رسد موقتا می‌خواهند برجام را لغو کنند این کار را نکردند علی‌رغم شعارهایی که می‌دادند به برجام پایبند بودند.

تحلیلگران بر این باور هستند که روحانی در دولت دوازدهم با تکیه بر سیاست خارجی روشنی که در پیش دارد می تواند گام های بلندی را در جهت تحقق وعده ها و منافع کشور بردارد و با ارائه گفتمان مسئولانه و تعیین کننده بیش از گذشته بر اهمیت تهران و بازیگری آن در منطقه تاکید کند.