کلیه حقوق محفوظ است ، استفاده از مطالب با ذکر منبع بلامانع است
طراحی و تولید: "ایران سامانه"
لایه اوزون با جذب پرتو فرابنفش خورشید موجب ادامه زندگی روی کره زمین میشود بنابراین نابودی آن به منزله نابودی حیات انسانها خواهد بود .
در سال ۱۹۸۵نمایندگان ۴۹ کشور در
وین، خط مشی جهانی حفاظت از لایه اوزون را اتخاذ کردند که با ۲۱ ماده و دو
الحاقیه به تصویب کنوانسیون وین رسید. پروتکل مونترال نیز حاصل تلاش حفاظت
از لایه اوزون است که نمونهای از همکاریهای بینالمللی موفق برای حفاظت
از زمین شناخته میشود.
تخریب لایه اوزون
لایه اوزون میتواند در حضور کلر، فلوئور و یا برم تخریب شود که عمدتا به
این اتفاق سوراخ شدن لایه اوزون گفته میشود. این عناصر در برخی ترکیبات
پایدار بخصوص کلرو فلوئورو کربنها (CFC) که به وسیله فعالیت نور فرابنفش تجزیه شدهاند به استراتوسفر راه یافتهاند.
ضخامت لایههای اوزون در نیمکره
شمالی در سال، تقریبا ۴ درصد کاهش مییابد و حدود ۴.۶درصد از سطح زمین به
وسیله لایه اوزون پوشیده نمیشود که به آنها سوراخ اوزونی گفته میشود.
سوئدیها در ۲۳ ژانویه ۱۹۷۸ اولین مردمانی بودند که مصرف افشانهها را به
دلیل صدمه زدن به لایه اوزون ممنوع کردند. در دوم آگوست ۲۰۰۳ نیز دانشمندان
اعلام کردند که فرسایش لایه اوزون به سبب ممنوعیت استفاده از کلرو فلوئورو
کربنها در حال کاهش است.
عاملان تخریب لایه اوزون در ایران
صنایع برودتی و سردکنندهها، سازندگان یخچالها و فریزرهای خانگی، صنعتی و
تجاری، صنایع ابر و اسفنجسازی، بخش دفع آفات کشاورزی و سیستمهای تهویه
مطبوع، کپسولهای اطفای حریق ، حلال اسپریهای پاککننده قطعات الکترونیک و
ساخت کولر خودروها از جمله کارخانجات مصرفکننده گازهای مخرب لایه اوزون
در کشورمان هستند.
آفتکش و ضدعفونی کننده استفاده
شده در بخش کشاورزی، افزایش مقدار گازهای گلخانهای در جو و پدیده گرمایش
جهانی از دیگر عوامل تخریب لایه اوزون هستند. دانشمندان هشدار دادهاند
پدیده گرم شدن زمین میتواند تلاشها برای ترمیم حفره اوزون را که قرار است
تا سال ۲۰۵۰ انجام گیرد، حدود ۳۰سال به تعویق بیندازد.
ضرورت حفاظت از لایه اوزون
اگر لایه اوزون از بین برود، زندگی از کره زمین رخت بر خواهد بست. با از
بین رفتن لایه حیاتی اوزون نسل بشری ، پوشش گیاهی و حیات جانوری در مدت
کوتاهی به صورت اسفباری منقرض خواهد شد.
قرار گرفتن مستقیم در زیر تابش فرابنفش خورشید، باعث ابتلا به سرطان پوست،
بروز آب مروارید، تخریب سیستم دفاعی بدن و پیری زودرس می شود بنابراین لایه
اوزون تنها سپر حفاظتی میان ما انسان ها و پرتو فرابنفش خورشید است ولی در
حال حاضر با آسیب دیدن این لایه، میزان تشعشعات ماورای بنفشی که به زمین
میرسد شدت یافته و این مسأله باعث ابتلا به سرطانهای پوستی، تضعیف
مکانیزم دفاعی و ایمنی بدن انسان همچنین ابتلا به آب مروارید شده است
علاوه بر این موارد آسیب دیدن لایه اوزون، نظام زیست محیطی سرتاسر پهنه
گیتی را دچار ناهماهنگی و عدم توازن جدی و فزاینده کرده است.
پیامدهای تخریب لایه اوزون
تخریب و سوراخ شدن لایه اوزون باعث عبور غیر قابل کنترل تابش اشعه فرابنفش
خورشید میشود که این امر نیز سبب افزایش دمای زمین، ذوب شدن یخهای قطبی،
افزایش آب دریاها، زیر آب رفتن خشکیها، سوختگی پوست، ابتلا به سرطان پوست و
بیماریهای چشمی همچنین وارد آمدن خسارت عمده به جانوران و گیاهان و
بالاخره انقراض زندگی تمام موجودات کره زمین میشود.
اوزون چیست؟
اشعه های خطرناک ماوراء بنفش با تابیدن نورخورشید مولکول های اوزون را
میشکافد ولی این لایه آنها را مسدود می کند بنابراین اگر این لایه
تخریب شود مقدار بیشتری از این اشعههای فرابنفش به سطح زمین خواهد
رسید. لایه اوزون قسمتی از استراتوسفر است که حاوی گاز طبیعی ازون O۳ است.
اوزون توانایی جالب توجهی در جذب برخی از فرکانسهای اشعه فرابنفش دارد. لایه اوزون زیاد چگال نیست طوریکه اگر آن را در تروپوسفر متراکم کنیم ضخامت آن تنها در حد چند میلیمتر خواهد بود.اوزون در جو زمین عموما توسط شکستن مولکول دو اتمی اکسیژن به دو اتم تنها، به وسیله نور فرابنفش به وجود میآید طوریکه بعد از این اتفاق، اکسیژن تک اتمی با اکسیژن نشکسته ترکیب میشود و لایه اوزون بوجود میآید.
مولکول اوزون ناپایدار است و
هنگامی که نور فرابنفش به آن برخورد میکند به یک مولکول اکسیژن و یک
اکسیژن اتمی شکسته میشود به این فرآیند مداوم، واکنش زنجیرهای اوزون
اکسیژن میگویند.
مولکولهای اکسیژن (O۲) به اکسیژن اتمیک (O) تبدیل
میشوند،اکسیژن اتمیک بهسرعت با مولکول های بیشتری ترکیب و به اوزون
تبدیل میشود بنابراین اگر لایه استراتوسفر که اوزون را در دل خود جای
داده، نباشد، زنده بودن موجودات از جمله انسانها ممکن نخواهد بود.
اقدامات انجام شده برای حفاظت از لایه اوزون
ابتدا در سال ۱۹۸۵ کنوانسیون وین برای حفاظت از لایه اوزون توسط سازمان ملل
متحدو دیگر کشورها تدوین شد سپس در سال ۱۹۸۷ پروتکل مونترال در سازمان ملل
متحد توسط ۴۶ کشور پذیرفته شد. طبق پروتکل مونترال، کشورهای توسعه یافته
تعهد کردهاند که به تولید و مصرف مواد مخرب لایه ازن (cfcها، هالونها و تتراکلرید کربن) در سال ۲۰۰۰ میلادی خاتمه دهند و کشورهای در حال توسعه را از نظر مالی و تکنیکی حمایت کنند.
طبق این پروتکل مقرر شده است
کشورهای در حال توسعه نیز با ۱۰ سال تاخیر یعنی در سال ۲۰۱۰ میلادی به مصرف
مواد مذکور خاتمه دهند.ایران در سال ۱۳۶۹ به کنوانسیون وین و پروتکل
مونترال مرکزی ملحق شد. دفتر حفاظت لایه اوزون در سال ۱۳۷۲ با همکاری
سازمان حفاظت محیط زیست برنامه عمران سازمان ملل متحد تشکیل شد و به طور
رسمی کار خود را از سال ۱۳۷۳ آغاز کرد.
آیا حفرههای لایه اوزون قابل ترمیم هستند ؟
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی محیط زیست (پام)، اگر
کشورهای عضو کنوانسیون وین و پروتکل مونترال به تعهدات خود عمل کنند و مصرف
مواد مخرب لایه اوزون را طبق برنامه زمانبندی شده حذف کنند، چرخه طبیعی
تشکیل اوزون به حالت طبیعی خود بر میگردد و سوراخهای لایه اوزون ترمیم
میشود البته در شرایط مناسب و مساعد دست کم ۵۰ سال طول میکشد تا این
حفرهها ترمیم شوند.