در کلانشهر تهران، شاهد مسائل و مشکلات پیچیدهای هستیم که یکی از عمدهترین دلایل آن نداشتن تفکر سیستمی میباشد. گرایش عمده در تفکر سیستمی، حرکت به سوی وحدت و یکپارچگی است و این تفکر، نوعی روش برای تفسیر جهان به عنوان کلهای مرتبط و متصل به هم است.
نازنین اسماعیل زاده*- در کلانشهر تهران، شاهد مسائل و مشکلات پیچیدهای هستیم که یکی از عمدهترین دلایل آن نداشتن تفکر سیستمی میباشد. گرایش عمده در تفکر سیستمی، حرکت به سوی وحدت و یکپارچگی است و این تفکر، نوعی روش برای تفسیر جهان به عنوان کلهای مرتبط و متصل به هم است. در مجموع میتوان گفت که تفکر سیستمی، به افراد امکان میدهد تا فهم و درک روشنتری از سیستمهای اجتماعی و شهری داشته باشند و ریشه مشکلات شهری را شناسایی نموده و آن را بهبود دهند. به عبارت دیگر، تفکر سیستمی مجموعهای از اصول، ابزارها و روشهای خاص است که میتواند در حوزههای مختلف از جمله حوزه مدیریت شهری مورد استفاده قرار گیرد و در شناسایی مشکلات شهری و بهبود ساختار نظامهای شهری، ما را یاری رساند.
یکی از مسائل بسیار جدی که در کلانشهر تهران ملموس است، آلودگی صوتی میباشد که تهران را در شرایط بحرانی قرار داده است. تهران از جمله پر سر و صدا ترین شهرهای جهان میباشد که این مساله سلامت و امنیت شهروندان و سایر موجودات را با خطرات جدی مواجه نموده است.
مطالعات بسیاری تاثیر آلودگی صوتی بر سلامت انسان را مورد سنجش قرار داده و عوارض جسمی (مانند آسیب به سیستم شنوایی، فشار خون بالا، سکته قلبی واختلالات خواب و ...) و روحی (مانند استرس، تنش، پرخاشگری و عدم تمرکز و ...) آلودگی صوتی را تهدیدی بر سلامت و کیفیت زندگی شهروندان میدانند.
یکی از اهداف سازمان بهداشت جهانی علاوه بر فراهم کردن هوا، آب و خاک پاک برای شهروندان، برخوردار کردن آن ها از محیطهای کار، زندگی و تفریح به دور از صدای آزار دهنده است و مهمترین منابع منتشر کننده صدای آزار دهنده در شهرهای جهان شامل صدای حمل و نقل (جادهای، ریلی، هوایی و دریایی) و ساخت و سازها و پروژههای عمرانی میباشد که معمولا با نام آلودگی صوتی شناخته میشوند.
از زمان اولین تلاشهای مدیریت شهری برای کنترل و کاهش آلودگی صوتی با منابع غیر صنعتی در شهرها بیش از 40 سال میگذرد. بسیاری از کشورهای پیشگام در کنترل و کاهش آلودگی صوتی مانند استرالیا، کانادا، آمریکا، دانمارک، هلند، انگلستان، نروژ، فرانسه و آلمان با حدود نیم قرن تجربه در پایش، کنترل و کاهش آلودگی صوتی در جهان به استانداردهای قابل اجرا در این زمینه دست یافته و در جهت تامین آسایش و ارتقاء کیفیت زندگی شهروندان خود تلاش کردهاند. با این وجود در ایران و با شتاب شهرنشینی، پرداختن به مساله آلودگی صوتی مورد توجه قرار نگرفته است و این در حالی است که بر اساس منابع، تهران یکی از آلودهترین شهرهای جهان از نظر آلودگی صوتی است. کلانشهر تهران یکی از بزرگترین کلانشهرهای جهان است که نیازمند مدیریت شهری بر مبنای اطلاعات میباشد. به عبارت بهتر شهرهای زیستپذیر بر مبنای "داده محور" بودنشان است که میتوانند کیفت زندگی را افزایش دهند. در واقع وضع موجود شهرها نیاز به شناسایی و تحلیل دارند که این امر به کمک پیشرفت تکنولوژی و فناوری اطلاعات در کنار مشارکت شهروندان، میسر خواهد شد که تصمیمسازی و تصمیمگیری را به درستی محقق میکند.
متاسفانه هیچگونه مطالعه و اقدام جدی بر روی انواع منابع آلاینده صوتی در تهران صورت نگرفته است و به همین جهت کاهش روند آلودگی صوتی را با دشواریهایی مواجه خواهد نمود. ایجاد یک قانون جامع و خاص برای کنترل منابع آلاینده صوتی یک ضرورت میباشد اگر چه هنوز قوانینی در این زمینه وجود ندارد.
برای مثال، با توجه به فرایند رو به رشد تعداد پروژههای عمرانی در سطح شهر تهران که در بسیاری از موارد از میزان معادل آن در جوامع توسعه یافته غربی و شرقی فراتر رفته است، تا کنون تلاشی در جهت شناخت منابع آلاینده صوتی عمرانی صورت نگرفته است. تلاشهای اندک و پراکنده جامعه دانشگاهی مانند انتشار مقالات در مجلات معتبر داخلی و خارجی نیز صرفا از یک یا چند دیدگاه و با نمونههای کوچک مقیاس در حد یک پروژه، یک خیابان، به مساله پرداخته است. در بیشتر موارد این منابع فقط به مساله آلایندههای صوتی ناشی از حمل و نقل و ترافیک شهری پرداختهاند و همچنان مساله آلودگی صوتی پروژههای عمرانی شهری مغفول باقی مانده است.
در نتیجه ضرورت پرداختن جدی به مساله آلودگی صوتی و شناسایی منابع مختلف آلاینده در جهت پایش هدفمند در کلانشهر تهران، بیش از پیش آشکار میگردد که میتواند راهگشای تدوین قوانین کنترل و کاهش آلودگی صوتی باشد.
*دکترای برنامهریزی شهری