به راه انداختن کارزار حداکثر فشار علیه بازار اقتصادی کشورمان و شدت بخشیدن به تحریم‌های نفتی ایران از سوی دولت آمریکا هر چند گمانه‌زنی‌ها را به سمت صعود مجدد قیمت ارز هدایت می‌کرد، اما پاتک بازارساز توانست قیمت ارز را یک پله دیگر کاهش دهد تا افسار قیمت‌گذاری بازار را خود در دست بگیرد.
کاهش
مرحله‌ای قیمت ارز درست بعد از آن اتفاق می‌افتد که افزایش تنش‌ها بین
ایران و آمریکا بیش از هر چیز بازار ارزی کشور را نشانه گرفته است. نوسانات
بالای ارز طی هفته‌های گذشته نیز بر این موضوع صحه می‌گذارد و پیش‌بینی
می‌شود افزایش شکاف‌ها بین روابط دو کشور بتواند بازار ارز را دستخوش
تلاطمات بسیاری کند. اما با وجود آنکه سیاست‌های متعدد دولت از ابتدای سال
جاری توانسته مانع از رشد بی‌رویه قیمت‌ها شود، با این حال ادامه حرکت
بازار بر چنین مسیری بستگی زیادی به جنس سیاستگذاری‌های ارزی بانک مرکزی
دارد.
بر
این اساس و با فرض اینکه بانک مرکزی در مقابل هجمه‌های اقتصادی متعدد دولت
آمریکا می‌تواند به مقاوم‌سازی بازار ارز با سیاست‌های دستوری بپردازد،
فتح قله‌های جدید قیمتی در بازار ارز ممکن نخواهد شد. این فرض زمانی قابل
تحقق خواهد بود که وعده‌های متعدد سیاستگذار برای راه‌اندازی بازار جدید
ارزی و اعمال کنترل بیشتر بر بازار ارز تداوم یابد.
**کاهش 5.12 درصدی قیمت دلار
در
مقابل می‌توان گفت اگر شدت اثر تحریم‌های آمریکا به قدری باشد که قدرت
سیاستگذاری دولت از وی گرفته شود و افسار بازار در دست عوامل روانی قرار
گیرد، اتخاذ هر نوع سیاست جدید از سوی بانک مرکزی تنها سیاستی مقطعی خواهد
بود که برای مدت کوتاهی قادر به حفظ ثبات در بازار خواهد بود. همانند آنچه
که در سال 97 به صورت مستمر شاهد آن بودیم. بررسی اجمالی روند تغییرات
قیمت ارز طی مدت اخیر از کاهش 5.12 درصدی قیمت دلار خبر می‌دهد. در حالی
که روز گذشته دلار در کانال 13 هزار تومان جا خوش کرد و با قیمت 13 هزار و
800 تومانی بر تابلوی معاملات قیمتی صرافی‌ها نشست، اما زمان زیادی از ثبت
قیمت 15 هزار و 800 تومانی دلار در بازار ارز نمی‌گذرد.
هرچند
دلار طی روزهای اخیر توانست از مرز روانی 15 هزار نیز عبور کند و خود را
برای افزایش‌های بیشتری در بازار ارز آماده کند، اما سیاست‌های به موقع
دولت توانست مانع فتح قله‌های بیشتر قیمت ارز شود. بر این اساس تنها بعد از
چند روز دلار بار دیگر وارد کانال 14 هزار تومانی شد. بر این اساس طی
هفته گذشته دلار مکررا در کانال 14 هزار تومانی نوسان می‌کرد و تصور نمی‌شد
بتواند بار دیگر در کانال 13 هزار تومانی جا خوش کند.
آنچه
طی هفته‌های گذشته در بازار ارز شاهد بودیم، تبعیت بالای قیمت‌ها در بازار
ارز از تغییرات نرخ خرید و فروش ارز در بانک‌ها بود، به طوری که با اندک
تغییری در قیمت خرید و فروش ارز در بانک‌ها، بازار آزاد نیز اقدام به تغییر
قیمت معاملاتی خود می‌کرد. مقایسه تغییرات قیمتی نرخ ارز طی دو روز گذشته
نشان می‌دهد که قیمت 14 هزار و 650 تومانی دلار در روز شنبه به قیمت 13
هزار و 800 تومانی در روز گذشته دست یافت. قیمت 16 هزار و 500 تومانی یورو
در روز شنبه نیز به قیمت 15 هزار و 700 تومان در روز گذشته رسید.
نوسانات
قیمتی در بازار ارز هرچند اندک، اما از ابتدای سال تاکنون همراه همیشگی
خریداران و فروشندگان بوده است. به نظر می‌رسد دخالت‌های به موقع
سیاستگذار تا به امروز توانسته است مانع از رشد سرسام‌آور قیمت‌ها شود.
**نقش همتی در سیاستگذاری ارزی
رییس
بانک مرکزی نیز طی این مدت بارها بر این موضوع تاکید کرده که بازار ارز
روند باثباتی به خود می‌گیرد و روند کاهش قیمت ادامه خواهد داشت. بر این
اساس عبدالناصر همتی پیش از این تاکید کرده بود جوی که طی چند هفته اخیر در
بازار ارز اتفاق افتاده، حاصل تنش‌های سیاسی است و فاکتور اقتصادی در آن
وجود ندارد. همتی همچنین به مردم توصیه کرده بود که در بازار ارز
سرمایه‌گذاری نکنند و با احتساب متغیرهای سیاسی وارد بازار ارز نشوند. وی
همچنین اعلام کرده بود که بانک مرکزی پیش‌بینی‌ها را انجام داده و
پیشگیری‌های لازم را خواهد داشت و این مقطع هم خواهد گذشت.
به
نظر می‌رسد سیاستگذار ارزی در حالی از اقدامات مثبت خود برای حفظ ثبات
بازار سخن می‌گوید که تمامی ابزارهای لازم برای مقاومت در برابر هجمه عوامل
روانی را به کار گرفته است. اهمیت این موضوع زمانی روشن می‌شود که طی
هفته‌های گذشته افزایش تنش‌ها بین ایران و آمریکا می‌توانست سیگنال‌های
مثبتی برای رشد قیمت‌ها به بازار ارز بدهد، با این حال نه‌تنها شاهد رشد
چندان قیمت در بازار نبودیم، که پاتک بازارساز توانست بازار را وارد مدار
کاهشی کند. اما وعده راه‌اندازی بازار متشکل ارزی نیز که از سال گذشته از
سوی سیاستگذار مطرح شده است از جمله سیاستگذاری‌های موثری است که می‌تواند
بازار را بر روند کاهش قیمت قرار دهد. وعده راه‌اندازی این بازار هرچند با
گذشت چند ماه هنوز محقق نشده است، با این وجود سیاستگذار معتقد است
راه‌اندازی آن می‌تواند مقاومت بازار در برابر هجمه عوامل روانی را بالا
ببرد.
**سیاست‌های پیشگیرانه
پیش
از این اعلام شده بود که بازیگران اصلی این بازار صرافی‌های مجاز، بانک‌ها
و بانک مرکزی هستند و معاملات آن بر اساس ثبت سفارش و به صورت آنلاین
انجام می‌شود. اساس کار این بازار مانند بازارهای دیگر عرضه و تقاضا اعلام
شده و خریداران و فروشندگان (صرافی‌های دولتی و بانک‌ها) از طریق اعلام
قیمت پیشنهادی در سامانه خاص مبنای قیمت معاملات روز را تعیین می‌کنند. بر
این اساس با شروع روز کاری، از طریق قیمت‌های پیشنهادی فروشندگان و
پیشنهادهای مختلف خریداران مبنای قمت روز تعیین می‌شود؛ نرخ‌ها ممکن است تا
پایان روز بسته به میزان نوسان کاهش یا افزایش یابند.
آن‌طور
که اصغر سمیعی، رییس هیات موسس کانون صرافان می‌گوید، اگر بازار متشکل
ارز، واقعا بازاری آزاد و برای همه قابل دسترسی باشد و قیمت‌ها در آن واقعی
و پیرو عرضه و تقاضا باشد، راه‌اندازی آن موفقیت‌آمیز خواهد بود و
می‌تواند به ساماندهی این بازار کمک کند. بر این اساس خرید و فروش در
بازار متشکل باید برای همگان آزاد باشد نه آنکه گروه خاصی به آن دسترسی
داشته باشند.
اما
با آنکه پیش از این تصور بر آن بود که راه‌اندازی این بازار به معنای
راه‌اندازی بورس ارزی در بازار سرمایه است، اما انحراف این بازار ارزی از
مسیر اصلی خود می‌تواند بر ادامه سیاستگذاری‌های دستوری دولت در بازار ارز
دلالت داشته باشد. بر این اساس پیش‌بینی می‌شود راه‌اندازی این بازار نیز
با انحصارات خاص دولتی همراه باشد.
با
همه اینها به نظر می‌رسد مهم‌ترین ابزار سیاستی دولت برای در دست گرفتن
قدرت قیمت‌گذاری بازار، نه اتخاذ سیاست‌های متنوع ارزی و راه‌اندازی
بازارها و سامانه‌های جدید که کنترل رشد نقدینگی و هدایت آن به سمت
فعالیت‌های مولد و اقتصادی است. هرچند شاهد تداوم هجوم نقدینگی‌ها به سمت
بازار ارز برای خرید دلار نیستیم، با این وجود به نظر می‌رسد دلالان ارزی
همواره در تلاشند از مسائل سیاسی کشور پلی برای رونق معاملات ارزی خود
بسازند؛ موضوعی که می‌تواند با بهبود زیرساخت‌های اقتصادی دست دلالان را از
سیاستگذاری ارزی بازار کوتاه کند.
منبع: روزنامه جهان صنعت
